اسماعیلیه
اسماعيليه يكي از فرق مهم شيعه است كه پس از اثنيعشريه بيشترين تعداد پيروان را در ميان شيعيان جهان دارد. اسماعيليه كه از اختلاف بر سر جانشيني امام جعفر صادق (ع) در (۱۴۸ هجری.ق/۷۶۵م) از شيعه اثني عشري در كوفه از هم جدا شدند در مدتي كوتاه سازماندهي فرقه اسماعيليه شكل بهتري گرفت و با توجه به اين كه امويان همچنان خاندان علي ابن ابيطالب (ع) را از رهبري جامعه مسلمانان محروم نگهداشته بودند و شيعيان و امامان آنها را مورد ظلم و ستم قرار ميدادند بر عليه حكومت عباسيان غاصب قيام نمودند. دعوت اسماعيليه در آغاز گسترش عدل را تحت حكومت قريب الوقوع اعقاب اسماعيل، فرزند ارشد امام صادق(ع) نويد ميداد و مسلمانان را بر حمايت از امام فرا ميخواند، به سرعت پيروان اسماعيليه درخراسان ، ايران، عراق، شام، يمن و عربستان شرقي(بحرين) و شمال آفريقا متشكل شدند و بالاخره اين فرقه موفق شد در (۲۹۷هـ .ق/۹۰۹م) خلافت فاطميان را به رهبري امام اسماعيليه (مهدي محمد) در افريقا پايه گذاري نمايد. دوره فاطميان در واقع (عصر طلايي) تفكر و ادبيات اسلام بود كه طي آن داعيان و متكلمان اسماعيليه كتب و رسائل زيادي در علوم مختلف اسلامي تأليف كردند، جنبههاي بارز تفكر باطني اسماعيليه در مباحث گوناگون از جمله جهان شناسي و تعبير ادواري تاريخ و تأويل، در اين آثار به تفصيل تجلي يافته است. از يادگارهاي آن دوران مسجد جامع الازهر مصر كه هم اكنون به دانشگاه الازهر تبديل شده است، شهرقاهره و صدها آثار ارزنده كه از دانشمنداني اسماعيليه مذهب بجا مانده كه ميتوان ايدئولوژي و جهان بيني فرقه شيعه اسماعيليه را در كتب و متون هر كدام جستجو نمود دوره خلافت فاطميان مصر كه از امام مهدي محمد شروع شد تا زمان نزار به طول انجاميد كه دوره خلافت و امامت فاطميان مصر دوصد و هفتاد و چهار سال ميباشد.(۲۹۷هـ .ق/۹۰۹م)