شاهین سپید

بنیاد فرهنگی آغا خان که یک نهاد فرهنگی غیر دولتی می باشد جهت حراست از موسیقی سنتی افغانستان دست به ایجاد کلاس های موسیقی در چند شهر افغانستان من جمله ولایت هرات زده است که در این کلاس ها موسیقی از قبیل رباب ، طبله و دوتار هارموبیه وسایر آلات موسیقی محلی تدریس می گردد.

این کلاس ها دریکی ازمحلات شهر کهنه هرات که قدامت زیاد تاریخی دارد و توسط همین بنیاد به سبک معماری قدیم ترمیم شده است ، فعالیت می کند .

بنیاد فرهنگی آغا خان دراین زمینه فعالیت خود را از سال 2006 در ولایت هرات آغاز نموده است.

آقای حفظ الله حکیمی ، مدیرآموزشگاه موسیقی سنتی درهرات راجع به چگونگی کلاسها چنین میگوید: تشویق فرا گیری موسیقی محلی افغانستان یکی از پروگرام های مرکز فرهنگی بنیاد آغا خان می باشد که در سال 2004 میلادی در شهر کابل فعالیت خود را آغاز کرد و بعدا درسال 2006 میلادی این پروژه نیز به ولایت هرات گسترش یافت .

من دراکتبر سال 2009 در ولایت هرات سری به آموزشگاه موسیقی سنتی زده و پس از صحبت با مسؤلین و استادان این آموزشگاه این گزارش را تهیه نمودم .

مکتب موسیقی سنتی که درهرات ایجاد شده با تلاش مسؤلین ، این پروژه تعدادی ازاستادان موسیقی محلی هرات را استخدام نموده است تا این هنر باستانی را به شاگردان نو جوان آموزش بدهند .

از جمله استادان موسیقی و خوانندگان محلی هرات نیز یکی استاد محمود خوشنواز می باشد که در بین مردم هرات شهرت داشته زیادی و سالهاست با برادران خود به نواختن و تدریس آلات موسیقی محلی هرات می پردازد و شاگردان زیادی را تربیت نموده ویکی از آهنگ های مشهور او سر پل مالان دختری دیدم می باشد .

او نیز از مدت سه سال است در این آموزش خواندن و نواختن هارمونیه را به نوجوانان درس می دهد و به گفته او تا حال دهها شاگرد از این آموزشگاه فارغ شده اند .

نجیب الله عزیزی در این آموزشگاه به تدریس رباب مشغول است او می گوید جوانان زیادی به نواختن رباب علاقه دارند ، رباب ازجمله آلات موسیقی می باشد که جوانان وحتی بزرگسالان به آن عشق می ورزند آقای نجیب الله عزیزی می گوید سال گذشته بیش از 35 نفر به آموختن رباب پرداخته و آن را تا اندازی فرا گرفته که می توانند ازآن استفاده کنند وی اضافه می کند فراگرفتن رباب مستلزم وقت بیشتری می باشد .

درکلاس طبله جوان 13 ساله ای را دیدم که از روی نوت طبله مینواخت این جوان که جواد نام دارد و 13 ساله می باشد چنین می گوید که من ازسن 7 ساله گی به فرا گرفتن هنر طبله را درکلاس های شخصی آغاز نموده و اینک هشت ماه میشود درآموزشگاه موسیقی هرات نواختن طبله را دنبال میکنم .

از استادان شناخته شده موسیقس سنتی درهرات میتوان ازمرحوم غلام محمد عطایی رباب نوازمشهور افغانستان نام برد که ازشاگردان ممتاز مرحوم استاد محمد عمر رباب نوازنام دار افغانستان بوده است .

غلام محمد عطایی به سن 50 سالگی چهار سال قبل درهرات فوت نمود او نیز پسر جوانی دارد که خوب رباب مینوازد و فغلا درشهرفرانکفرت آلمان زندگی می کند .

همچنین می توان از استاد کریم دوتار ، رباب و طبله نواز مشهور هرات نام برد استاد کریم سال ها درکنار مرحوم استاد محمد عمر رباب می نواخت وسال ها در رادیو افغانستان در کابل مشغول نواختن رباب و دوتار بود او نیزاز طریق بنیاد آغا خان مشغول تدریس کلاس های موسیقی محلی می باشد .

محمد رحیم شنواز نیز از رباب نوازان مشهور افغانستان است که هنوز هم درهرات زندگی می کند و شاگردان زیادی تربیت نموده است او چندین بار به کشورهای اروپائی لندن ، هالند و آلمان کنسرت های داشته است .

استاد رحیم خوشناز نیز پسر جوانی دارد که درنواختن ربات مهارت خاصی دارد ، دراین جا باید ازهنرمندان مشهوروسابقه دارهرات آقایان گدا محمد دوتار نواز و بلبل زیربغلی نواز هرات نام برد.

اگر بخواهیم نام تمام هنرمندان موسیقی محلی هرات را بنویسم دراین نوشته نمیگنجد.

استادان موسیقی سنتی افغانستان در چند سال اخیر تلاش های برای زنده نگهداشتن موسیقی سنتی افغانستان انجام داده اند بقول اقای محمود خوشنواز این تلاش ها برای نگهداشت موسیقی محلی زمانی صورت میگیرد ، که موسیقی محلی هرات کمتر درمحافل عروسی ها و دیگر محافل خوشی به نظر میرسد و جای آن را بقول آقای محمود خوشنواز موسیقی بسیار بلند و الکترونیک گرفته که صدای خواننده کمتر شنیده می شود و در این سر وصدا ها هنر و اصالت یک خواننده کمتر مجسم می ردد ولی این موسیقی هم علاقمندان خود را دارد .

محمد رحیم خوشنواز می گوید تسلط طالبان در افغانستان ضربه محکمی بر موسیقی و هنرمندان افغانستان وارد آورد که تاریخ افغانستان درهیچ دوره ای موسیقی چنان به خطر نابودی قرار نگرفته بود و هنرمندان افغانستان تحت اذیت و فشار و تبعید گرار نگرفته بودند .

گرچه درهرات کلاس های موسیقی شخصی نیز وجود دارد که جوانان پسرودختر با علاقه خاصی به فراگرفتن موسیقی محلی میپردازند همچنین آقای استاد جواد تابش نیز کلاسهای موسیقی سنتی در هرات تآسیس نموده است ولی بنیاد آغا خان درگسترش موسیقی سنتی روم مهمی را ایفا می کند .

موسیقی محلی هرات به گفته مردم این خطه از اصیل ترین و مردمی ترین موسیقی های محلی افغانستان است ، که تا اندازی ای اصالت خود را حفظ نموده است .
موسیقی محلی هرات تنها به معدودهای هرات منحصر نمی شود بلکه دربخشی از شرق ایران نیز تاثیر گذار بوده است .در8 سال گذشته صد ها جوان هراتی درآموزشگاها موسیقی محلی را فرا گرفته اند.

این گزارش با مصاحبه ها و نواختن موسیقی محلی هرات ازطریق رادیو صدای آلمان نشر شده است.